Wielu z nas zna z nazwy tę osobę w państwie, ale czy tak naprawdę wiemy, jakie są jego kompetencje i co może dla nas zrobić? Przyjrzyjmy się Rzecznikowi Praw Obywatelskich.

Gdyby najkrócej chcieć sformułować definicję RPO – to niezależny urzędnik, który stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela, w tym realizacji zasady równego traktowania. Bada, czy na skutek działania lub zaniechania organów władzy publicznej nie nastąpiło naruszenie prawa, zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej oraz czy nie doszło do aktów dyskryminacji. Monitoruje wdrażanie Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Niby wszystko zrozumiałe, a jednak bardzo ogólne. Rzecznik nie jest sam w swojej roli. Pracuje dla ponad 38 mln obywateli, a jego zespół to niespełna 300 osób. Warto wiedzieć, że nie zawsze udaje się im naprawić to, co nie działa w relacjach obywateli z państwem, co nie znaczy, że nie warto zwracać się o pomoc do biura RPO.

Dla przykładu – w 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zajął się sprawami 30 tysięcy osób, informacji udzielił prawie 40 tysiącom obywateli, a sprawy dotyczące większych grup zgłosił w prawie 300 wystąpieniach do różnych ministerstw i instytucji, 500 wystąpieniach z urzędu oraz w 21 wnioskach do Trybunału Konstytucyjnego.

Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną. Osoba piastująca to stanowisko nie może wykonywać innych zajęć za wyjątkiem profesury w szkole wyższej. Nie może też należeć do żadnej partii. Od 2015 roku funkcję RPO sprawuje Adam Bodnar. Rzecznik Praw Obywatelskich prowadzi działalność przede wszystkim na podstawie wpływających do niego wniosków, będących jednym z konstytucyjnych środków ochrony wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej. Wniosek jest wolny od opłat i nie wymaga szczególnej formy. Średnio rocznie badanych jest ponad 50 tys. wniosków. W 2019 roku w Biurze RPO przyjęto 4 385 interesantów oraz przeprowadzono 32 395 rozmów telefonicznych, udzielając wyjaśnień i porad.

Rzecznik Praw Obywatelskich po zapoznaniu się ze skierowanym do niego wnioskiem może sprawę przyjąć lub odrzucić. Może także poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania lub przekazać sprawę dalej – do odpowiednich organów. Jeżeli Rzecznik podejmie się zadania, może żądać złożenia wyjaśnień i przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne organy administracji państwowej czy rządowej. Może także żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, prokuraturę i inne organy ścigania.

Gdy już sprawa zostanie zbadana, Rzecznik może albo wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia albo podjąć stosowne kroki w celu ochrony jego praw. Wśród wielu działań jakie może podejmować można wymienić: skierowanie wystąpienia do organu, w którego działalności stwierdził naruszenie, żądać wszczęcia postępowania cywilnego, administracyjnego, wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia. O swojej decyzji Rzecznik informuję wnioskodawcę i osobę, której sprawy dotyczy.

Nasz region podlega pod Biuro Pełnomocnika Terenowego we Wrocławiu powołane 2 sierpnia 2004 r i obejmujące województwa: lubuskie, dolnośląskie i opolskie. Pełnomocnicy terenowi są jeszcze w Gdańsku i Katowicach. W 2019 roku wpłynęło do pełnomocnika wrocławskiego 1790 spraw w tym 762 zupełnie nowe sprawy.

rm

Kto może się zwrócić o pomoc do RPO?

• Każdy polski obywatel lub cudzoziemiec (jeśli znajduje się pod władzą RP)
• Grupa obywateli lub organizacja może zwrócić się do rzecznika o pomoc w ochronie swoich praw naruszonych przez władzę publiczną (sądy, publiczną służbę zdrowia, szkoły i uczelnie, policję, urząd gminy itd.)
• Każdy, kto uważa, że państwo naruszyło jego prawa
• Każdy, kto uważa, że jest nierówno traktowany z powodu tego, kim jest
• Osoba pozbawiona wolności, żeby poskarżyć się na nieludzkie traktowanie

W jakiej formie szukać pomocy u RPO?

• Jeśli uważamy, że nasze prawa zostały naruszone, możemy złożyć wniosek (nazywany potocznie skargą) 
• Wniosek do rzecznika jest wolny od jakichkolwiek opłat
• Z uwagi na rozprzestrzenianie się koronawirusa interesantom pomaga sie przede wszystkim przez telefon i komputer. W przypadku tradycyjnych listów warto podawać maile – to ułatwi kontakt
• Cały czas działa bezpłatna infolinia 800 676 676. Pod tym telefonem można zasięgnąć informacji u prawników z Biura RPO i dowiedzieć się, czy nasza sprawa nadaje się do wniosku (rozmowy są bezpłatne ze wszystkich telefonów stacjonarnych i komórkowych na terenie całego kraju)
  
• Swoją sprawę można te zgłosić do RPO za pośrednictwem formularza kontaktowego na stronie www.rpo.gov.pl/content/kontakt

UWAGA!

• Rzecznik nie zastępuje sądu. Nie rozpatruje sporów między obywatelami, które podlegają rozpoznaniu przez sądy 
• Nie jest adwokatem, który napisze pismo w sprawie
• Nie rozpatruje także skarg zgłaszanych anonimowo, ale może podjąć sprawę z urzędu (np. na podstawie doniesień medialnych)
• Kompetencje Rzecznika dotyczą wyłącznie działań bądź zaniechań organów krajowych. Kompetencje te nie dotyczą działań instytucji lub organów Unii Europejskiej.

PROBLEMATYKA SPRAW

Spośród 388 wystąpień o charakterze generalnym i szczególnych środków zaskarżenia skierowanych przez Rzecznika w 2019 roku najwięcej dotyczyło spraw z zakresu: prawa karnego – 80 (19,6 proc.) prawa konstytucyjnego, międzynarodowego i europejskiego – 76 (18,6 proc.), prawa administracyjnego i gospodarczego – 64 (15,6 proc.), prawa pracy i zabezpieczenia społecznego – 58 (14,2 proc.), prawa cywilnego – 45 (11 proc.) i równego traktowania – 36 (8,8 proc.).

Najczęstszymi adresatami wystąpień RPO byli: Sąd Najwyższy Ministerstwo Sprawiedliwości sądy administracyjne sądy rejonowe sądy okręgowe Ministerstwo Zdrowia.

BIURO TERENOWE RPO WE WROCŁAWIU

Do zakresu działania Biura Pełnomocnika Terenowego należy:

• Rozpatrywanie spraw z zakresu właściwości jednostek i komórek organizacyjnych Biura, które wpływają z obszarów właściwości terytorialnej Pełnomocników Terenowych
• Udzielanie wyjaśnień i wskazywanie przysługujących środków działania osobom zgłaszającym się osobiście lub telefonicznie
• Informowanie o możliwościach wykorzystania kompetencji Rzecznika w indywidualnych sprawach
• Informowanie interesantów o wystąpieniach generalnych Rzecznika oraz o podejmowanych przez Rzecznika inicjatywach społecznych
• Przekazywanie interesantom wiedzy niezbędnej do samodzielnego rozpatrywania własnej sprawy, m.in. w formie wydruków przepisów, wzorów pism procesowych oraz poradników i publikacji Biura
• Przekazywanie spraw należących do właściwości innych jednostek i komórek organizacyjnych Biura do tych jednostek i komórek w celu ich prowadzenia

Katarzyna Sobańska – Laskowska – W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich pracuje od 2007 r. Od 22 kwietnia 2015 r. pełni obowiązki Pełnomocnika Terenowego RPO we Wrocławiu. Ur. 14 marca 1980 r. we Wrocławiu. Absolwentka studiów prawniczych na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Ukończyła aplikację sądową przy Sądzie Apelacyjnym we Wrocławiu i złożyła egzamin sędziowski. Od 2009 r. wpisana na listę radców prawnych.

Sfinansowano przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030