Czcij ojca swego i matkę swoją.

Wstęp

  Pierwsze trzy przykazania Dekalogu określają nasz stosunek do Pana Boga, mówią o miłości człowieka do Niego. Siedem przykazań z drugiej tablicy Dekalogu określa stosunek człowieka do bliźnich; mówi o miłości do drugiego człowieka. Miłowanie zaś człowieka wiąże się z jednej strony z unikaniem zła, a z drugiej – z czynieniem dobra. Stąd też niektóre przykazania mają formę zakazu (zakazu czynienia zła), a inne – nakazu (nakazu czynienia dobra). Przykazania z pierwszej tablicy miały formę nakazów, natomiast przykazania z drugiej tablicy, oprócz czwartego, mają sformułowanie negatywne. Czwarte przykazanie Boże, do którego teraz przystępujemy, rozpoczynające drugą tablicę Dekalogu, ma brzmienie pozytywne. Katechizm Kościoła Katolickiego z roku 1983 w punkcie 2199 poucza: „ Czwarte przykazanie Boże rozpoczynające drugą tablicę Dekalogu ma brzmienie pozytywne. W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy: „Czwarte przykazanie jest wyraźnie skierowane do dzieci, określając ich relację do ojca i matki, która jest najbardziej powszechna. Dotyczy również związków pokrewieństwa z innymi członkami rodziny. Domaga się okazywania czci, miłości i wdzięczności dziadkom i przodkom. Obejmuje wreszcie obowiązki uczniów względem nauczycieli, pracowników względem pracodawców, podwładnych względem przełożonych, obywateli względem ojczyzny oraz tych, którzy nią rządzą lub kierują” (KKK,      Zachowanie  IV przykazania łączy się z nagrodą. Mówi o tym rozszerzona wersja tego przykazania: „Czcij ojca i matkę swoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie: (Wj 20,12; Pwt 5,16).  Warto zauważyć, że żadne inne przykazanie nie ma takiej obietnicy.

1. Obowiązki wobec rodziców

Mówiąc o Bożym nakazie czci rodziców, przypomnijmy sobie kim są rodzice dla swoich dzieci. Klarowną odpowiedź na to pytanie znajdujemy u św. Tomasza z Akwinu.  Według niego,  rodzice świadczą dzieciom trzy dobra: dają dzieciom życie, utrzymanie i wychowanie.  Rodzice dają nam życie, a dokładniej mówiąc: Bóg daje nam życie przez naszych rodziców. To Bóg podjął decyzje o naszym istnieniu. Mogło nas nie być, a skoro jesteśmy,  to znaczy, że Bóg chciał nas mieć. Zadecydował o naszym zaistnieniu akurat w takim historycznym czasie i w takim  geograficznym miejscu. To nie jest nasz wybór. To jest decyzja Boga, zrealizowana przez naszych rodziców. Rodzice  nas utrzymują, od początku troszczą się o to, co nam jest potrzebne do życia. W pierwszej fazie życia są tymi, którzy nas karmią i ubierają. Stąd też dzieci winny zatroszczyć się o utrzymanie rodziców w wieku starczym, by przynajmniej w części spłacić zaciągnięty w dzieciństwie dług wdzięczności.  Rodzice są także dla nas pierwszymi wychowawcami. Zwierzęta hodujemy, karmimy, niektóre tresujemy, natomiast ludzi wychowujemy. Dobrzy rodzice uczą dzieci poprawnego myślenia, prawdziwego, życzliwego mówienia i dobrego  postępowania.; wyrabiają w nas poczucie obowiązku i odpowiedzialności. 

Nakazana przez Boga w IV przykazaniu cześć wobec rodziców winna się wyrażać w okazywaniu im czci, miłości i posłuszeństwa. Cześć wobec rodziców okazujemy w słowach i czynach. Ludzi poznajemy po ich mówieniu o ich rodzicach.  Miłość zaś świadczymy rodzicom przez niesprawianie im przykrości a także  w niesieniu pomocy w pracach domowych i rodzinnych. Ważne jest także okazywanie rodzicom posłuszeństwa. Podlega ono w trakcie życia ewolucji. Inaczej wygląda ono w dzieciństwie, inaczej nieco w życiu człowieka dorosłego. 

2. Obowiązki wobec osób i wspólnot, które przedłużają funkcje rodziców

W IV przykazaniu zawarte są także obowiązki wobec szkoły (nauczycieli, wychowawców), Kościoła i ojczyzny. W naszym życiu wszyscy przechodzimy przez szkołę, która w jakimś zakresie przedłuża funkcje wychowawcze i kształceniowe domu rodzinnego. Bóg poleca nam w IV przykazaniu czcić naszych wychowawców i nauczycieli, a także Kościół i Ojczyznę.   Zauważmy, że te trzy instytucje edukacyjne: szkoła, Kościół i ojczyna otrzymały w naszej kulturze tytuł „matki”. Zatem cześć  wobec naszych rodziców przedłużamy na okazywanie czci szkole Kościołowi i ojczyźnie. Szkoła jest naszą matką. O szkole wyższej mówimy „Alma mater”, matka karmicielka. Kościół jest także naszą matką, gdyż nas karmi Słowem Boga i Eucharystią oraz  nas wychowuje, Ojczyna jest również naszą matką,  jak nas uczył św. Jan Paweł II. 

Zakończenie

Szczególnym wzorem w zachowywaniu IV przykazania jest św. Jan Paweł II. Często mówił o spłacaniu długu wdzięczności swoim rodzicom, nauczycielom i wychowawcom ze wszystkich poziomów szkół, Kościołowi i Ojczyźnie. Od niego możemy się uczyć jak stawać się darem dla Boga i dla ludzi.   

                                                                                               Bp Ignacy Dec