Wielki Piątek to jedyny dzień w roku, kiedy w Kościele katolickim nie odprawia się Mszy Świętej. Zamiast tego wierni uczestniczą w wyjątkowej liturgii Męki Pańskiej. Liturgia rozpoczyna się w ciszy – kapłan i służba liturgiczna wchodzą bez śpiewu, a celebrans pada na twarz przed ołtarzem, oddając się modlitwie i żałobie. Następnie odczytywane są fragmenty Pisma Świętego, w tym proroctwo o Cierpiącym Słudze oraz fragment z Listu do Hebrajczyków. Kulminacyjnym momentem liturgii słowa jest opis męki Jezusa według Ewangelii św. Jana, często odczytywany z podziałem na role.

Po homilii następuje uroczysta modlitwa powszechna, w której Kościół modli się za cały świat, za wszystkich ludzi – w duchu jedności i pokoju. To modlitwa pełna powagi i uniwersalnego przesłania miłości Boga do każdego człowieka. Centralnym punktem liturgii Wielkiego Piątku jest adoracja krzyża. Wierni klękają przed krzyżem, całują go lub składają głęboki ukłon. Nie jest to tylko gest żalu – to wyraz wiary w to, że przez krzyż przyszło zbawienie. Liturgia Wielkiego Piątku nie skupia się wyłącznie na cierpieniu, ale na zwycięstwie miłości nad grzechem i śmiercią.

Dla katolików Wielki Piątek to także dzień ścisłego postu. Oznacza to powstrzymanie się od mięsa oraz ograniczenie jedzenia do jednego posiłku do syta i dwóch skromnych. To wyraz solidarności z cierpiącym Chrystusem oraz duchowe przygotowanie do Zmartwychwstania.

Po zakończeniu liturgii Ciało Chrystusa – w postaci Najświętszego Sakramentu – zostaje przeniesione do symbolicznego Grobu Pańskiego. To miejsce adoracji, zadumy i czuwania aż do Wigilii Paschalnej. W Polsce tradycja strojenia Grobu sięga średniowiecza i ma szczególne znaczenie. W jego centralnym punkcie umieszcza się monstrancję z Najświętszym Sakramentem, często w towarzystwie figury Chrystusa spoczywającego w grobie.

Zgodnie z tradycją, Grób Pański ozdabia się tak, aby uwaga wiernych koncentrowała się przede wszystkim na Eucharystii – znaku obecności Jezusa. W wielu kościołach dekoracje nawiązują również do współczesnych wydarzeń społecznych czy narodowych, łącząc wymiar duchowy z historią i teraźniejszością.

Obchody Wielkiego Piątku mają swoje korzenie w starożytnej Jerozolimie. Już wtedy wierni gromadzili się przed świtem, by modlić się przy kolumnie biczowania i adorować drzewo Krzyża. W Rzymie pierwsze opisy liturgii pochodzą z VII wieku – odprawiano wtedy Mękę Pańską według św. Jana, modlitwy powszechne i procesję z relikwiami Krzyża. Z czasem wykształciły się dwa typy liturgii: papieska i powszechna – ta druga, bardziej rozbudowana, rozpowszechniła się w całej Europie.

W późniejszych wiekach wprowadzono zwyczaj przenoszenia Najświętszego Sakramentu do symbolicznego Grobu Pańskiego. Szczególnie w Polsce, od XIX wieku, groby te nabierały także wymiaru patriotycznego. W przeszłości dzień ten wiązał się z surowymi praktykami pokutnymi. W wielu miejscach odbywały się procesje biczowników, którzy publicznie zadawali sobie rany. W Polsce uczestniczyli w nich nawet królowie. Zwyczaj ten zanikł w XVIII wieku.

Na wsi Wielki Piątek przeżywano szczególnie głęboko. Starsi pościli, dzieci jadły jedynie chleb. Nie wolno było pracować w polu, ale wykonywano domowe obowiązki. Kobiety siały w ogrodach, a gospodarze podejmowali rytuały, które miały zapewnić urodzaj. W tym czasie kończono też świąteczne przygotowania i malowano pisanki – zwyczaj znany w Polsce od czasów Wincentego Kadłubka. Wielki Piątek pozostaje dniem szczególnym – pełnym ciszy, powagi i nadziei, która prowadzi ku Zmartwychwstaniu.

wAkcji24.pl | Wiara | Maria Nicińska | zdjęcia: Kadr z filmu „Pasja” Mela Gibsona, Marcello Venusti, Ukrzyżowanie, ok. 1540 Wikipedia| 18.04.2025