Stojąc przed monumentalną bazyliką w Wambierzycach, naszym oczom ukazują się ogromne schody o trzech ciągach. Mają one swoją symbolikę. Wszystkich schodów jest 56, środkowe 33 stopnie symbolizują lata życia Jezusa na Ziemi. Kolejnych 15 stopni nad pierwszym tarasem oznacza lata życia Maryi przed jej macierzyństwem. Imponująca fasada mierzy sobie 52,5 m wysokości i reprezentuje styl późnego renesansu. Jest ona podzielona na trzy części- środkowa jest najszersza.

Ozdobiona symetrycznie usytuowanymi podwójnymi pilastrami i płycinami, jest w połowie rozdzielona niewielką galerią na dwie kondygnacje, co nadaje kościołowi charakter pałacowy. To wrażenie jest spotęgowane górnym ciągiem balustrady udekorowanej kamiennymi posągami apostołów. Fasada zwieńczona jest trzema płaskimi szczytami.  Pośrodku półkolistej wnęki, w osi fasady znajduje się duża drewniana rzeźba Matki Boskiej Wambierzyckiej z połowy XVIII wieku. Niesamowity efekt nadaje fasadzie wieczorna iluminacja. 

“Wnętrze świątyni utrzymane w duchu baroku zdobią malowidła, obrazy i rzeźby, spośród których na szczególną uwagę zasługują dzieła Karola Sebastiana Flackera: ambona, będąca rzeźbiarską kompozycją wyrażającą słowa maryjnego hymnu Magnificat i ołtarz główny mieszczący cudowną figurkę Matki Boskiej . Figurka wraz z cokolikiem wykonana jest z lipowego drewna w stylu gotyckim, ma 28 cm wysokości . Przedstawia ona Matkę Bożą z nagim Jezusem na ręku. Dzieciątko w prawej ręce trzyma ptaszka, a lewą sięga po owoc, umieszczony w lewej dłoni Matki. Głowy Maryi i Jezusa ozdobione są koronami. Cała figurka jest polichromowana. Podobnie jak inne tego typu wizerunki, wambierzycka figurka ubierana jest w tzw. „sukienkę”, która okrywa ją całą od szyi w dół.

Sukienek jest kilka w różnych kolorach, zależnie od święta lub okresu roku liturgicznego. 22 lutego 1936 roku papież Pius XI nadał kościołowi w Wambierzycach tytuł bazyliki mniejszej. Jest to tytuł honorowy, który otrzymują kościoły wyróżniające się wartością zabytkową, albo ze względu na swoje walory liturgiczne bądź duszpasterskie. 17 sierpnia 1980 roku miało miejsce największe i najdonioślejsze wydarzenie w kilkusetletniej historii sanktuarium wambierzyckiego – figurka Matki Bożej ukoronowana została koronami papieskimi na Wambierzycką Królową Rodzin.

Podczas dokonanej przez kardynała Stefana Wyszyńskiego koronacji odczytany został specjalny list Ojca Świętego Jana Pawła II, w którym pisał m.in. „Pragnę wyrazić wraz z tym pozdrowieniem moją wielką radość z tego, że w dniu dzisiejszym Matka Boża w swoim Sanktuarium w Wambierzycach doznaje szczególnej czci – oto dzień Jej koronacji. Raduję się wraz ze wszystkimi uczestnikami tego wydarzenia, na które tyle wieków czekało Sanktuarium Wambierzyckie”.- wambierzyce.pl/sanktuarium

Niebywałą atrakcją tego szczególnego miejsca jest ruchoma szopka. Tradycja budowy ruchomych szopek w Wambierzycach sięga XVIII wieku. Konrad Hilberg wyrzeźbił i uruchomił pierwszą z nich. Szopką, którą możemy dziś zobaczyć, pochodzi z XIX w. i znajduje się u podnóża Kalwarii. 

W Wambierzycach tradycja budowy ruchomych szopek sięga XVIII wieku, kiedy to w pustelni za kaplicą Matki Bożej Bolesnej zamieszkał Konrad Hilberg. Wyrzeźbił on i uruchomił pierwszą szopkę, która niestety nie zachowała się do dziś. Obecna szopka, pochodząca z 2 poł. XIX wieku, umieszczona jest w budynku u podnóża Kalwarii. 

Twórcą niezwykłej szopki był Longin Wittig, wybitnie uzdolniony człowiek urodzony w 1824 roku we wsi Góra Świętej Anny niedaleko Nowej Rudy. Dorastał w rodzinie, w której tworzenie bożonarodzeniowych szopek było wieloletnią tradycją. To zainspirowało go do stworzenia dużej, mechanicznej szopki. Prace nad przedstawieniem narodzin Jezusa rozpoczął około 1850 roku, jeszcze mieszkając w swojej rodzinnej miejscowości. W 1877 roku przeniósł się do Ścinawki Średniej, a w 1882 roku do Wambierzyc, gdzie zamieszkał z rodziną w miejscu, gdzie dziś znajduje się budynek mieszczący szopkę. 

Jego dzieło, pełne ruchomych i kolorowych figurek, szybko przyciągnęło uwagę zarówno okolicznych mieszkańców, jak i odwiedzających pielgrzymów oraz turystów. Z ich zachętą Wittig stworzył kolejną gablotę – tym razem przedstawiającą Drogę Krzyżową. Po jego śmierci w 1895 roku opiekę nad szopką przejął jego syn, Hermann Wittig (1857–1932). Kontynuując dzieło ojca, wzbogacał szopkę o kolejne sceny, takie jak rzeź dzieci na rozkaz Heroda, Święta Rodzina przy pracy, 12-letni Jezus w świątyni, Ostatnia Wieczerza, Objawienie Matki Bożej w Lourdes, kopalnia węgla czy scena przedstawiająca zabawę ludową. 

Po II wojnie światowej, w 1946 roku, opiekę nad szopką przejęły władze lokalne, które później przekazały ją parafii. Dziś ruchome szopki stworzone przez Longina i Hermanna Wittigów są nieodłącznym elementem dziedzictwa Wambierzyc. Od ponad stu lat zachwycają zarówno dzieci, jak i dorosłych, pielgrzymów oraz turystów, którzy doceniają ich misterny kunszt i wyjątkową wartość historyczną.

Szczególny klimat i wyjątkowość nadaje Wambierzycom, jako ośrodkowi kultu religijnego rozległa kalwaria. Pierwsze kaplice wzniesione z inicjatywy Osterberga w 1683 roku, ale ze względu na drewniany budulec, nie zachowała się żadna z nich. Do połowy XVIII wieku został wykształcony zasadniczy układ dróg na Górze Kalwarii.  Pierwsze kapliczki zaczęto budować po 1693 roku wzdłuż nowo powstałej ulicy Górnej (dzisiejszej Szpitalnej). Z czasem kapliczki włączano również w układ innych ulic, inspirowane wzorem Jerozolimy. Lokowano je w różnorodny sposób – pojedynczo, w szeregach lub jako zamknięcie pierzei ulicznych zabudowań. 

Z zespołem kalwaryjnym wiązały się także dwie pustelnie: jedna na Górze Kalwarii, a druga na Górze Nowej (zwanej również Taborem lub Synajem). Pustelnia na Kalwarii powstała z inicjatywy Daniela Paschasiusa von Osterberga, a pierwszy pustelnik zamieszkał w niej w 1685 lub 1699 roku. 

Droga krzyżowa na Górze Kalwarii została utworzona w 1732 roku. Początkowo jej stacje rozmieszczono przy kapliczkach na wzór Jerozolimy, przez co wielokrotnie przecinały główną Drogę Kapliczną. Na początku stacje oznaczano drewnianymi krzyżami z blaszanymi rozetami, a w 1749 roku dodano do nich obrazy, które w 1777 roku wymieniono na nowe. W pierwszej połowie XIX wieku zmieniono układ początkowych stacji drogi krzyżowej i przed 1858 rokiem przeprowadzono jej przebudowę. Nowe stacje wykonano jako kamienne monumenty składające się z fundamentu, cokołu z inskrypcją biblijną, obrazu, belkowania i zwieńczenia. 

Pod koniec XIX wieku zastąpiono je współczesnymi stacjami drogi krzyżowej. W 1888 roku wypełniono je obrazami namalowanymi przez artystę Knauera. Te nowe stacje mają formę murowanych, tynkowanych kapliczek słupowych w stylu neoklasycznym, z subtelnymi elementami dekoracyjnymi w stylu uproszczonego neobaroku.

Wambierzycka bazylika to nie tylko świadectwo głębokiej wiary pokoleń, ale również wyjątkowy pomnik kultury i architektury Dolnego Śląska. Jej majestat, połączony z otaczającą ją atmosferą modlitwy i refleksji, czyni to miejsce szczególnym zarówno dla pielgrzymów, jak i turystów. Spacer po wambierzyckiej kalwarii, zwiedzanie bogato zdobionego wnętrza bazyliki czy kontemplacja widoków z okolicznych wzgórz to doświadczenia, które pozostawiają niezatarte wspomnienia. Wambierzyce to przystanek, który pozwala nie tylko odkryć piękno sztuki i krajobrazu, ale także zatrzymać się na chwilę w biegu codzienności, odnajdując spokój ducha i bliskość sacrum.

wAkcji24.pl | Podróże|Maria Nicińska, źródło i zdjęcie Kalwarii: Sanktuarium wambierzyce.pl, Jacek Halicki Wikipedia|  29.01.2025