Las to pewien układ zależności pomiędzy światem roślinnym, zwierzęcym oraz czynnikami nieożywionymi, które razem stanowią niepodzielny i dynamiczny twór przyrodniczy. Poza jego głównym składnikiem – drzewami – występują w nim także krzewy, krzewinki, runo leśne, mchy oraz swoista, charakterystyczna dla tego typu ekosystemu fauna. Las może być rozpatrywany w aspektach znacznie się różniących, definicja z Ustawy o lasach z 1991 r. art. 3 w następujący sposób określa czym jest las: 

” Lasem w rozumieniu ustawy jest grunt:

1) o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawiony:

1. a) przeznaczony do produkcji leśnej lub
2. b) stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo
3. c) wpisany do rejestru zabytków;

2) związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.”

Definicja prawna jest bardzo wąska i nie wiele mówi o tym jak skomplikowany może być to ekosystem – inaczej widzą las leśnicy, ekolodzy, znawcy przyrody. Dla nich las, będąc bardzo złożonym i dynamicznym ekosystemem, tworzy ogromnie zróżnicowane środowisko życia. Jest ono kształtowane jednocześnie przez wszystkie czynniki nieożywione i ożywione oraz ich wzajemne przestrzenne i czasowe powiązania.

Klimat wnętrza lasu, tak bardzo różny od klimatu otwartych przestrzeni, stanowi misterną kompozycję przenikających się mikroklimatów. Inne warunki panują na dnie lasu, inne w warstwie pni, jeszcze inne pod koronami drzew. Każda z tych warstw wykazuje jednocześnie duże zróżnicowanie poziome, choćby w zależności od ukształtowania terenu, występowania podszytu, czy zwarcia i ażurowości koron drzew. Właśnie to ogromne zróżnicowanie środowiska leśnego i związanych z nim nisz ekologicznych warunkuje tak wielkie bogactwo gatunkowe biocenoz leśnych.

50 000 gatunków w Polsce

W naszym kraju mamy ponad 50 000 różnych gatunków – 31 000 gatunków bezkręgowców (głównie owadów), 600 gatunków kręgowców (w tym 365 gatunków ptaków i 98 gatunków ssaków), ponad 10 000 gatunków grzybów, 4 000 gatunków roślin niższych i 5 000 gatunków roślin wyższych (w tym 160 gatunków krzewów, 45 gatunków drzew). Warto podkreślić, że lesistość w Polsce wynosi 30% i jest jedną z najwyższych w UE. Las pełni rozliczne funkcje, ta najważniejsza to środowisko życia, w Polsce, podobnie jak na świecie lasy mają charakter wielofunkcyjny.

Poza produkcją drewna możemy wyliczyć kilkanaście innych korzyści jakie dają nam zasoby leśne, to m.in. mechanizm retencji wody opadowej, co podkreśla ich właściwości wodochronne i glebochronne. Drzewostan pochłania dwutlenek węgla i produkuje tlen, las również neutralizuje zanieczyszczenia powietrza i gleby, chroni przed lawinami, wpływa na klimat. Wszystkie te funkcje są niezwykle ważne, nie tylko dla środowiska przyrodniczego, ale i dla kształtowania warunków życia człowieka. 

Pisząc o lasach nie można pominąć ich znaczenia gospodarczego i ekonomicznego. Las stanowi jeden z zasobów naturalnych, który zyskuje na znaczeniu jako dostarczyciel surowca odnawialnego, jakim jest drewno, będące zarówno źródłem energii, jak i służące do produkcji różnego rodzaju materiałów. Rola lasów jest trudna do przecenienia. Eksploatujemy ich zasoby łatwe do gospodarczego wykorzystania, pamiętajmy jednak, że jak każdy z odnawialnych zasobów naturalnych również las potrzebuje czasu na odnowę i regenerację.

Wylesianie

Lasów ubywało i ubywa z wielu powodów. Deforestacja czyli wylesianie to najprościej ujmująć proces przemiany lasu w obszar bezleśny. Czasem wylesienie ma przyczyny naturalne, np. susze. Zazwyczaj jednak jest skutkiem działalności człowieka. Drewno lasów strefy umiarkowanej ma zastosowanie jako źródło celulozy, drewna budowlanego i drewna do produkcji mebli.

Cenniejsze jest drewno z lasów tropikalnych: różnorodność gatunkowa powoduje, że cechuje je bogactwo kolorów, twardość oraz odporność na wilgoć. W krajach rozwijających się lasy są ponadto wycinane w celu uzyskania terenów pod uprawy i pastwiska, a także w dużo większym stopniu niż w krajach rozwiniętych dla drewna opałowego. Lasy stanowią także przeszkodę przy wydobyciu zalegających w nich surowców mineralnych. Żeby je pozyskać, trzeba wybudować drogi, instalacje czy osady, a to przyczynia się do zniszczenia leśnej roślinności.  

Wylesienie w strefie umiarkowanej jest stosunkowo łatwo odwracalne – nieużytkowany wylesiony obszar w ciągu kilkudziesięciu lat znowu porasta lasem. W niektórych regionach warunki dla wzrostu drzew są tak trudne, że ich powrót jest mało prawdopodobny. Tak jest np. w strefie podzwrotnikowej (śródziemnomorskiej), gdzie miejsce pozostawione po lesie zwykle zarastają krzewy. Na świecie wyraźnie widać przestrzenne zróżnicowanie procesu wylesiania. W dwóch regionach naszego globu lasów ubywa i to w niepokojąco dużym tempie. Są to obszary wilgotnych lasów równikowych w Afryce i Ameryce Południowej, wyjątkowo ważnych z przyrodniczego punktu widzenia.

Ostatnie drzewo na Ziemi

Jak mówi przysłowie plemienia Kri, rdzennej społeczności zamieszkującej dzisiejszą Kanadę, “Kiedy wycięte zostanie ostatnie drzewo, ostatnia rzeka zostanie zatruta i zginie ostatnia ryba – odkryjemy, że nie można jeść pieniędzy”. Czy czeka nas właśnie tak perspektywa na skutek nadmiernego wylesiania? Czy możemy sobie wyobrazić świat bez drzew, bez lasów i parków, bez zapachu akacji i lipy? Niemożliwe?

Patrząc na lasy z szerszej perspektywy, zauważymy kilka sporej wagi problemów. Ścinanie drzew na ograniczoną skalę zwykle nie pociąga za sobą wiele negatywnych skutków. Kiedy jednak ścinanie drzew dotyczy dużych przestrzeni, trwa przez dłuższy czas i wykonywane jest jedynie w celach komercyjnych, jak pozyskiwania drewna czy tworzenie terenów pod pastwiska, plantacje lub zabudowę musimy wziąć pod uwagę, że takie postępowanie będzie mieć swoje konsekwencje. Obecnie lasy znikają z powierzchni Ziemi z prędkością 13 mln ha na rok, jest to tempo, przy którym zachowanie naturalnej równowagi naszej planety jest niemożliwe. Duży odsetek wylesień dotyczy lasów pierwotnych Ameryki Południowej, Afryki Środkowej oraz Azji Południowo-Wschodniej. 

Konsekwencje wylesienia są niezliczone i bardzo poważne: niszczenie różnorodności biologicznej oraz dorobku genetycznego roślin i zwierząt, zanieczyszczenie środowiska, zwiększone ryzyko suszy i pustynnienie, utrata biotopów obniżających zawartość dwutlenku węgla i w konsekwencji zmiany klimatyczne, degradacja gleby, wody i powietrza. 

Nadmierne wylesianie to droga prowadząca do degradacji i dewastacji środowiska. Jednym ze sposobów na powstrzymanie tych negatywnych procesów może być zrównoważona gospodarka leśna. Priorytetem tak rozumianej gospodarki jest takie wykorzystanie zasobów (m.in. drewna), ile stale odnawia się i przyrasta oraz pozwala na zachowanie trwałości lasu i jego zdolności do odnawiania się i regeneracji. Kluczowe też staje się ograniczanie ilości zasobów, z jakich korzystamy co w przyszłości pozwoli na dłuższe zachowanie jakości oraz różnorodności lasów.

wAkcji24.pl | Ekonomia | NWW, SFI | 25.06.2024

wAkcji24.pl | Ekonomia | Ekologia | EKS | Fot. Pexels | 29.06.20