Niedziela Palmowa miała swój początek w IV wieku, kiedy to uznano chrześcijaństwo za oficjalną religię. Należy ona do najstarszych świąt w tradycji Kościoła. W Jerozolimie już w IV wieku patriarcha dosiadał oślicy i otoczony radującym się tłumem jechał na niej z Góry Oliwnej do miasta. Zwyczaj święcenia palm pojawił się ok. VII w. na terenach dzisiejszej Francji. Z kolei procesja pamiątki wjazdu Jezusa do Jerozolimy wzięła swój początek z Ziemi Świętej. To właśnie Kościół w Jerozolimie starał się jak najdokładniej naśladować wydarzenia z życia Chrystusa.

Zwyczaj ten rozpowszechnił się w całym Kościele i z czasem trafił także do Rzymu, gdzie pierwotnie Niedziela Palmowa obchodzona była jako Niedziela Męki Pańskiej – dzień refleksji nad cierpieniem i śmiercią Jezusa. Dopiero w IX wieku jerozolimski zwyczaj procesji został włączony do liturgii rzymskiej, nadając temu dniu podwójny wymiar: radosnego świętowania i głębokiego skupienia. Podczas każdej Mszy św., zgodnie z wielowiekową tradycją czyta się opis Męki Pańskiej.

W Polsce obchody Niedzieli Palmowej pojawiły się w średniowieczu. Istniał kiedyś zwyczaj polegający na tym, że  kapłan idący na czele procesji trzykrotnie pukał do zamkniętych drzwi kościoła, aż mu otworzono. Symbolizowało to Mękę Zbawiciela na krzyżu, która otwarła nam bramy nieba. Inne źródła podają, że celebrans uderzał poświęconą palmą leżący na kościelnej posadzce krzyż, następnie unosił go do góry i śpiewał: „Witaj krzyżu, nadziejo nasza!”. 

Poświęcone palmy po dziś dzień wierni zanoszą do domów i zawieszają najczęściej pod krzyżem. Ma to przypominać zwycięstwo Chrystusa oraz wypraszać Boże błogosławieństwo dla domowników. Popiół z ususzonych palm zostanie w następnym roku poświęcony i użyty w obrzędzie Środy Popielcowej.

Palmę przyozdabia się baziami wierzby i tak zwanymi wiecznie zielonymi roślinami: tują, świerkiem, bukszpanem czy cisem. Całą palmę dekoruje się potem kolorowymi wstążkami oraz suszonymi kwiatami. Istnieje tu pełna dowolność doboru roślin. 

W Polsce wierzba traktowana jest jako roślina miłująca życie.  Dzieje się tak ze względu na niezwykłe właściwości tego drzewa, które potrafi rosnąć w trudnych warunkach, łatwo się przyjmuje a ucięta gałązka wstawiona do wody, potrafi wypuścić nowe listki. 

W Polsce Niedziela Palmowa znana była też jako Niedziela Kwietna lub Wierzbna. Nazwy te odwołują się do najczęściej używanego w polskich warunkach materiału – gałązek wierzbowych z baziami, które symbolizują nowe życie i nadzieję zmartwychwstania. O Kurpiach mówi się zazwyczaj w kontekście ich  bogatego folkloru. Jednak im bliżej do  Świąt Wielkiejnocy, tym o Kurpiach głośniej. Każdego roku w Łysych uroczystości kościelne połączone są z kolorową procesją. Wyjątkowe obchody Niedzieli Palmowej przyciągają nie tylko wiernych z regionu, ale także z całej Polski. 

Kurpiowskie palmy wyróżniają się jaskrawymi kolorami, ale przede wszystkim ogromnymi rozmiarami. Ich wysokość sięga zazwyczaj od 2 do 6 metrów! Powstają one na bazie pnia ściętego drzewa, który zostaje opleciony widlakiem, borówką, kwiatami suszonymi i tymi wykonanymi z bibuły. Do ozdobienia palm wykorzystuje się leśną roślinność i kolorowe wstążki. Od 1969 roku uroczystościom Niedzieli Palmowej towarzyszy konkurs na najpiękniejszą palmę kurpiowską, dzięki czemu możemy podziwiać wyjątkowe, kolorowe i zachwycające rękodzieła. 

Z palmami wiązało się również wiele ludowych wierzeń. Uważano, że poświęcona palma chroni przed chorobami, złymi mocami i burzami, zapewnia zdrowie oraz urodzaj. Kotki z palm połykano, by uniknąć bólu gardła, a same palmy trzymano za świętymi obrazami przez cały rok – aż do spalenia ich na popiół, wykorzystywany potem w Środę Popielcową.

Dziś liturgia Niedzieli Palmowej zachowała wiele z dawnych elementów, ale także zyskała nowy wyraz. Wierni gromadzą się przed świątyniami, gdzie odbywa się poświęcenie palm i czytana jest Ewangelia o wjeździe Jezusa do Jerozolimy. Następnie procesyjnie wchodzą do kościoła, gdzie sprawowana jest uroczysta Eucharystia, w której centrum znajduje się opis Męki Pańskiej – czytany każdego roku według jednego z trzech Synoptyków (Ewangelia św. Jana zarezerwowana jest na Wielki Piątek).

Czerwone szaty liturgiczne, które zastąpiły dawny fiolet, podkreślają królewski wymiar Jezusa i Jego męczeństwo. Procesja, choć pełna radości, ma również wymiar pasyjny – przypomina bowiem, że ten sam tłum, który wiwatował na cześć Jezusa, już niebawem będzie wołał: „Ukrzyżuj Go!”

Niedziela Palmowa wprowadza nas w nastrój Świąt Paschalnych. Kościół wskazuje drogę ku Wieczernikowi. Następnie wprowadza do ciemnego ogrodu Getsemani, pozwala odczuć cierpienie Jezusa uwięzionego i opuszczonego, odrzuconego przez człowieka. Kościół następnie zachęca, aby pójść dalej, na sam szczyt Golgoty i wytrwać do końca. Teraz pozostaje już tylko czekać na Wielką Noc. 

wAkcji24.pl | Wiara | Maria Nicińska | zdjęcia: Niedziela Palmowa 2024 w katedrze świdnickiej Diecezja Świdnicka, Palmy kurpiowskie Daniel Gołaś Wikipedia| 12.04.2025