„Podejmując się niełatwego zadania przedstawienia pomocy niesionej osobom w kryzysie bezdomności przez Caritas w Polsce, winniśmy zacząć od zdefiniowania bezdomności” – takimi słowami rozpoczyna raport Caritas Polska. Organizacja podkreśla, że problem bezdomności jest trudny do zdefiniowania, ponieważ jego przejawy i charakter są różne. W polskim ustawodawstwie osobą bezdomną jest ktoś, kto nie mieszka na stałe w lokalu mieszkalnym, a jeśli przebywa w takim lokalu, to jedynie tymczasowo i bez możliwości stałego zameldowania. Caritas podkreśla również wymiar psychologiczny tego zjawiska, zaznaczając, że bezdomność to „kryzysowy stan osoby, która nie posiada faktycznego miejsca zamieszkania i środków do zaspokojenia elementarnych potrzeb”.

Dane z ostatniego badania przeprowadzonego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w 2024 roku wskazują na ponad 31 tysięcy osób bezdomnych. Mimo to rzeczywista liczba może być znacznie wyższa, ponieważ wiele osób ukrywa się lub znajduje tymczasowe schronienie, co powoduje niedoszacowanie tej liczby. „Eksperci Europejskiej Sieci Przeciw Ubóstwu szacują, że skala bezdomności w Polsce mogła się podwoić” – czytamy w raporcie, który wskazuje na trudności związane z dokładnym oszacowaniem liczby osób bezdomnych.

Bezdomność, jak wynika z raportu, jest rzadko wynikiem jednorazowego wydarzenia – to raczej skutek wielu czynników. „Nie ma jednej przyczyny bezdomności” – zaznacza specjalista ds. projektów społecznych w Caritas Polska, Janusz Sukiennik, dodając, że jest to „choroba, a nie wybór wolnego człowieka”.

Wśród najczęstszych przyczyn wymieniane są:

• Uzależnienia – Bezdomność często idzie w parze z nałogami, szczególnie alkoholizmem, który pogłębia wykluczenie społeczne.
• Konflikty rodzinne i przemoc domowa – Rozpady rodzinne, przemoc domowa oraz konflikty z najbliższymi to kolejne czynniki zwiększające ryzyko bezdomności.
• Problemy zdrowotne i psychiczne – Wiele osób bezdomnych zmaga się z chorobami psychicznymi, co uniemożliwia im prowadzenie normalnego życia.

Agnieszka Hołubowska z Caritas Szczecińsko-Kamieńskiej wskazuje na rosnącą liczbę młodych osób, które znalazły się na ulicy z powodu konfliktów rodzinnych. „Pojawia się bardzo dużo ludzi młodych, którzy uciekli z domu, bo się pokłócili z rodzicami. Włóczą się i przychodzą tu, gdy robi się zimno” – mówi Hołubowska, zwracając uwagę na problem braku wsparcia dla młodych, którzy często wstydzą się swojej sytuacji i ukrywają przed społeczeństwem.

Caritas Polska, jako najważniejsza organizacja charytatywnych w Polsce, angażuje się w wiele działań na rzecz osób bezdomnych. Organizacja prowadzi liczne schroniska, noclegownie, ogrzewalnie oraz punkty wydawania posiłków i żywności. Jak podkreślają przedstawiciele Caritas, organizacja stara się działać nie tylko na poziomie doraźnej pomocy, ale również poprzez długoterminowe programy wsparcia.

„Zadań związanych z pomocą osobom doświadczającym kryzysu i braku dachu nad głową postawiliśmy sobie wyjątkowo dużo” – piszą autorzy raportu, podkreślając ogrom pracy i zaangażowanie pracowników oraz wolontariuszy Caritas. Organizacja dąży do tego, by każda osoba potrzebująca wsparcia mogła liczyć na pomoc „z szacunkiem i bez oceniania”, co jest niezbędne dla przywrócenia jej poczucia godności. 

Jednym z największych wyzwań stojących przed organizacjami pomocowymi, takimi jak Caritas, jest brak precyzyjnych danych dotyczących liczby osób bezdomnych. „Obecnie dostępne są dane z roku 2024, ale przez pięć lat bazowaliśmy na danych z 2019 roku, czyli sprzed pandemii” – zauważają autorzy raportu, zwracając uwagę na opóźnienia spowodowane pandemią. Liczenie osób bezdomnych odbywa się co dwa lata i obejmuje osoby przebywające w placówkach takich jak schroniska czy noclegownie, ale wiele osób pozostaje poza zasięgiem służb, na przykład przebywając u znajomych.

„Należy też pamiętać, że wiele osób będących w kryzysie bezdomności skutecznie unika kontaktu ze służbami z powodu braku dokumentów, zadłużenia, niepłacenia alimentów lub z obawy przed odpowiedzialnością karną” – wyjaśnia Janusz Sukiennik, podkreślając, jak skomplikowane jest dotarcie do każdej osoby w potrzebie.

Raport wskazuje, że bezdomność w Polsce różni się w zależności od regionu. Najwięcej osób bezdomnych przebywa w województwach pomorskim, śląskim i mazowieckim. „W czterech województwach odnotowano negatywną tendencję i większe liczby osób bezdomnych niż w dwóch poprzednich badaniach – dotyczy to województw małopolskiego, podkarpackiego, pomorskiego oraz wielkopolskiego” – podają autorzy, zauważając, że w tych regionach wpływają na sytuację zarówno kwestie ekonomiczne, jak i kryzys mieszkaniowy, który pogłębia problemy społeczne.

Ostatnie lata przyniosły pogorszenie sytuacji ekonomicznej, co bezpośrednio wpłynęło na problem bezdomności. Wysoka inflacja, rosnące ceny najmu mieszkań oraz zwiększone koszty życia sprawiają, że coraz więcej osób ma trudności z utrzymaniem się. „Pandemia, wojna na Ukrainie, wzrost cen energii oraz wysoka inflacja pociągająca za sobą wzrost kosztów najmu sprawiły, że coraz więcej osób doświadcza wykluczenia społecznego i ubóstwa, a w skrajnych przypadkach – bezdomności” – podsumowuje raport, podkreślając, że problem ten dotyka coraz większą liczbę Polaków.

Raport Caritas zawiera wiele osobistych historii osób bezdomnych, które ilustrują, jak trudne może być życie bez stałego miejsca zamieszkania. Jednym z takich przykładów jest historia pana Wojciecha, który wrócił do Polski po latach pracy za granicą, ale w wyniku uzależnienia od alkoholu trafił na ulicę. „Na moim życiu zaważył alkohol. Człowiek woli zapomnieć, a potem się budzi. Praca, mieszkanie, picie i człowiek ucieka od rzeczywistości, ale później, jak do niego dociera, że to nie tak, że się pogubił, to szuka wyjścia” – opowiada pan Wojciech.

Inna historia, pana Jarosława, ukazuje problem uzależnienia od gier komputerowych. „Wcześniej byłem taksówkarzem i zamiast pracować i zarabiać, to grałem. Oszczędności się skończyły, straciłem prawo jazdy, skończyło się źródło dochodów. (…) Musi być takie zdarzenie w życiu, szok, drugi człowiek, który rękę wyciągnie” – mówi pan Jarosław, dodając, że bez wsparcia innych trudno jest samodzielnie pokonać uzależnienie.

Bezdomność w Polsce. Rola społeczności katolickiej w pomocy osobom bezdomnym

Bezdomność to problem, który wymaga solidarności i wsparcia całej społeczności, nie tylko organizacji charytatywnych. Kościół katolicki, poprzez organizacje takie jak Caritas, angażuje się w pomoc osobom bezdomnym, ale wierni również mogą odgrywać istotną rolę. Jak wskazuje Caritas Polska, wiele osób w kryzysie bezdomności trafia do organizacji charytatywnych dzięki wsparciu bliskich, przyjaciół czy członków lokalnej społeczności. Warto pamiętać, że nawet drobne gesty, takie jak rozmowa, modlitwa czy wsparcie materialne, mogą pomóc osobom bezdomnym poczuć się częścią społeczeństwa i dać im nadzieję na lepsze jutro.

Bezdomność w Polsce to skomplikowane i złożone zjawisko społeczne, które wymaga zaangażowania ze strony organizacji pomocowych, władz oraz społeczności katolickiej. Caritas Polska, poprzez swoje liczne inicjatywy i placówki wsparcia, niesie pomoc osobom bezdomnym, starając się nie tylko zaspokajać ich potrzeby materialne, ale również przywracać im nadzieję i godność. Problem bezdomności dotyczy nas wszystkich, a wspólne działania i wsparcie mogą pomóc wielu osobom odnaleźć drogę do stabilnego życia.

wAkcji24.pl | Ekonomia | NSS, źródło: Caritas Polska | Ilustracja główna: Ideogram |  Zdjęcie: Caritas Diecezji Świdnickiej | 17.11.2024