Naturalne ilości tłuszczów trans można znaleźć w niewielkich ilościach w mięsie i mleku zwierząt przeżuwających (np. wołowina, baranina, mleko, sery). Problem pojawia się, jednak gdy mamy do czynienia z przemysłowo wytworzonymi tłuszczami trans – ich źródłem są produkty zawierające częściowo utwardzone oleje roślinne. Tłuszcze te są wykorzystywane przez przemysł spożywczy, ponieważ nadają produktom stałą konsystencję, przedłużają trwałość i są tańsze w produkcji.

Tłuszcze trans często znajdują się w:

• margarynach i miksach tłuszczowych (szczególnie twardych),
• gotowych wyrobach cukierniczych: ciastkach, tortach, kremach i słodyczach,
• daniach gotowych i półproduktach (np. mrożone pierogi, zupy instant, kostki rosołowe),
• przekąskach takich jak chipsy, krakersy i chrupki,
• wyrobach nabiałowych jak serki topione,
• daniach typu fast food: hamburgery, zapiekanki, tanie pizze.

Jak je rozpoznać? Na etykietach warto szukać informacji typu: „częściowo utwardzony olej roślinny” lub „częściowo uwodorniony tłuszcz” – to sygnał, że produkt może zawierać tłuszcze trans.

W obliczu tak jednoznacznych dowodów naukowych, w 2018 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rozpoczęła kampanię REPLACE, której celem było całkowite wyeliminowanie przemysłowych tłuszczów trans z żywności do 2023 roku. Efekty? Według szacunków realizacja programu mogłaby uratować nawet pół miliona ludzi rocznie. Polska znalazła się wśród pierwszych krajów, które osiągnęły pełną zgodność z zaleceniami WHO – od 2024 roku obowiązuje tu limit 2 gramów tłuszczów trans na 100 gramów tłuszczu.

Mimo ograniczeń, tłuszcze trans nie zniknęły całkowicie z rynku. Wysokie stężenia tych związków wciąż wykrywa się w produktach spożywczych sprowadzanych z krajów poza Unią Europejską, gdzie obowiązują mniej restrykcyjne przepisy. Szczególnym zagrożeniem pozostają również dania typu street food, przygotowywane na starym, wielokrotnie używanym oleju – proces ten sprzyja wtórnemu powstawaniu izomerów trans.

Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego zawartość tłuszczów trans w próbkach frytur potrafiła sięgać nawet 35% całkowitej ilości tłuszczu! Ryzyko wzrasta zwłaszcza podczas sezonowych wypieków, np. smażenia pączków i faworków.

Czy trzeba bać się tłuszczy trans?

Nie wszystkie tłuszcze trans są jednak wynikiem działalności przemysłowej. Niewielkie ich ilości występują naturalnie w mleku i mięsie przeżuwaczy. Jednak ich stężenie jest bardzo małe i uznawane za nieszkodliwe – np. w porcji kefiru czy plasterku sera znajdziemy mniej niż 0,1 grama tych związków. Dla porównania przeciętna porcja ciastek ze sklepu zawiera dziś poniżej 0,04 grama tłuszczów trans, co również mieści się w bezpiecznym zakresie.

Tłuszcze trans to składnik, który od przemysłowego cudu początku XX wieku stał się jednym z największych zagrożeń dietetycznych XXI wieku. Choć obecnie ich zawartość w produktach spożywczych jest ściśle kontrolowana, nadal warto zachować czujność – szczególnie przy zakupie importowanej żywności i jedzeniu poza domem. Zdecydowanie warto też czytać etykiety i unikać produktów zawierających „częściowo utwardzone tłuszcze roślinne”.

Zdrowie mamy tylko jedno – i w dużej mierze zależy ono od codziennych wyborów na talerzu.

Dieta według św. Hildegardy to nie chwilowy trend, lecz przemyślany, holistyczny sposób życia, który zyskał współczesnych zwolenników na całym świecie. Jej zasady opierały się na uważnej obserwacji natury i praktycznym podejściu do leczenia poprzez codzienne nawyki żywieniowe.

Główne założenia diety św. Hildegardy:

• Orkisz jako podstawowe zboże – według niej „zboże doskonałe”, które wzmacnia ciało i równoważy emocje. Powinien być podstawą codziennego menu.
• Warzywa, owoce, zioła i przyprawy – z naciskiem na te sezonowe, lokalne, jak koper włoski, jarmuż, jabłka, pietruszka czy kasztany.
• Umiar w spożywaniu mięsa i nabiału – nie eliminacja, ale równowaga.
• Unikanie „zimnych” i „szkodliwych” pokarmów – takich jak pszenica, niektóre owoce cytrusowe, mleko krowie czy wieprzowina.
• Post jako element oczyszczenia – nie tylko ciała, ale też umysłu i ducha.

To wszystko składa się na styl życia, który nie tylko wspiera zdrowie, ale też pozwala żyć w większym szacunku dla zasobów naturalnych. Choć minęły wieki od czasów św. Hildegardy, jej podejście do żywienia i natury wpisuje się doskonale w dzisiejsze idee zrównoważonego rozwoju i ekologicznego stylu życia.

• Lokalność i sezonowość – dieta oparta na tym, co rośnie tu i teraz, ogranicza ślad węglowy, redukuje potrzebę transportu i przechowywania żywności.
• Szacunek dla natury – zioła, rośliny i naturalne przyprawy stosowane w jej kuchni to hołd dla bogactwa ziemi, bez potrzeby chemicznych dodatków.
• Minimalizm i umiar – spożywanie mniejszej ilości mięsa i unikanie przejadania się to nie tylko korzyść dla zdrowia, ale także dla planety.
• Zrównoważone rolnictwo – promując orkisz i inne tradycyjne uprawy, dieta Hildegardy wspiera różnorodność biologiczną i powrót do mniej eksploatacyjnych form rolnictwa.
• Holistyczne podejście do człowieka i środowiska – w filozofii Hildegardy nie istnieje rozdział między zdrowiem człowieka a stanem przyrody. Gdy cierpi środowisko – cierpi też człowiek.

Współczesna medycyna coraz częściej sięga po naturalne metody. Dieta św. Hildegardy wpisuje się w aktualne badania nad mikrobiomem jelitowym, wpływem żywności na nastrój, a także znaczeniem błonnika i żywności nieprzetworzonej. Orkisz, przez wieki zapomniany, dziś wraca na stoły jako zboże funkcjonalne – wspomaga trawienie, reguluje poziom cukru, syci na długo i wpływa korzystnie na odporność. Jest przyjazny nawet dla wielu osób z nietolerancją glutenu (choć trzeba tu zachować ostrożność i skonsultować się z lekarzem). Hildegarda zachęcała do postów – nie jako głodówek, ale jako czasu regeneracji i oczyszczania. Kluczowe jest też zachowanie równowagi między pracą a odpoczynkiem – co dziś określamy jako „work-life balance”. Brak tej równowagi prowadzi do przemęczenia, problemów zdrowotnych i wypalenia.

Zdrowy sen, chwile dla siebie, spacery wśród zieleni, rytuał parzenia herbaty – to wszystko nie są luksusy, lecz potrzeby człowieka żyjącego w zgodzie z naturą. Św. Hildegarda już setki lat temu wiedziała, że jeśli nie zatrzymamy się w codziennym pędzie, to zatrzyma nas choroba.

wAkcji24.pl | Ekologia |  Maria Nicińska, obrazy:  Ideogram | 14.04.2025