Prof. Marcin Wiącek - Rzecznik Praw Obywatelskich pisze do MEN

wAkcji24.pl: Interwencja RPO ma na celu zapewnienie, że zmiany w organizacji lekcji religii i etyki będą respektować prawa obywatelskie uczniów i ich rodziców oraz będą zgodne z konstytucyjnymi zasadami wolności sumienia i wyznania. RPO stoi na stanowisku, że edukacja religijna i etyczna musi być realizowana w sposób, który nie narusza przekonań religijnych i filozoficznych uczniów oraz ich rodzin.

Rzecznik Praw Obywatelskich: Interwencja w sprawie lekcji religii i etyki w szkołach

Prof. Marcin Wiącek Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) zainterweniował w sprawie planowanych zmian dotyczących obowiązkowego wyboru między lekcjami religii a etyki w polskich szkołach publicznych. W wystąpieniu do Ministra Edukacji i Nauki, RPO podkreślił kilka kluczowych kwestii związanych z organizacją tych zajęć oraz ich wpływem na prawa obywatelskie uczniów i ich rodziców.

Kluczowe punkty interwencji RPO

1. Poszanowanie praw rodziców i rolności sumienia:

Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Marcin Wiącek zaznacza, że zmiany nie powinny nadmiernie ograniczać konstytucyjnego prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnym światopoglądem oraz wolności sumienia i wyznania. W związku z tym, konieczne jest zapewnienie realnego dostępu do lekcji etyki dla wszystkich uczniów, nawet jeśli zgłoszenia są nieliczne. Obecnie, lekcje etyki muszą być organizowane dla grup liczących co najmniej siedmiu uczniów, co może być problematyczne w szkołach, gdzie uczniowie nieuczęszczający na religię stanowią mniejszość.

2. Organizacja lekcji i wpływ na decyzje uczniów:

Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Marcin Wiącek podkreśla, że sposób organizacji lekcji religii i etyki nie powinien pośrednio wpływać na decyzję uczniów co do wyboru przedmiotu. Ważne jest, aby obie opcje były dostępne na równych zasadach, aby uniknąć sytuacji, w której wybór byłby determinowany przez czynniki organizacyjne, a nie przekonania religijne lub światopoglądowe.

3. Wytyczne Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC):

Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Marcin Wiącek przywołał standardy ETPC, które wymagają, aby nauczanie dotyczące religii i filozofii było przekazywane w sposób obiektywny, krytyczny i pluralistyczny. Państwo nie może prowadzić indoktrynacji, która naruszałaby przekonania religijne i filozoficzne rodziców. ETPC uznał, że system edukacji musi szanować te zasady, a wiedza o chrześcijaństwie, choć ważna ze względu na miejsce tej religii w historii i tradycji, nie może dominować w sposób wykluczający inne przekonani. 

Działania RPO i MEiN

Ministerstwo Edukacji i Nauki (MEiN) zapowiedziało wdrożenie planowanych zmian po dwóch latach, co ma dać czas na odpowiednie przygotowanie nauczycieli etyki i innych niezbędnych działań. MEiN planuje także dofinansowanie studiów podyplomowych dla nauczycieli etyki, co Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Marcin Wiącek ocenił jako krok w dobrym kierunku, choć sugeruje rozszerzenie tej oferty na większą liczbę uczelni, w tym największe uczelnie państwowe w Polsce.

Interwencja RPO ma na celu zapewnienie, że zmiany w organizacji lekcji religii i etyki będą respektować prawa obywatelskie uczniów i ich rodziców oraz będą zgodne z konstytucyjnymi zasadami wolności sumienia i wyznania. Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Marcin Wiącek stoi na stanowisku, że edukacja religijna i etyczna musi być realizowana w sposób, który nie narusza przekonań religijnych i filozoficznych uczniów oraz ich rodzin.

 

Religia w szkole

Religia w szkole: Jednoznaczne stanowisko Konferencji Episkopatu Polski

religia w szkole

Interwencja: Rzecznik Praw Obywatelskich pisze do Barbary Nowackiej Minister Edukacji Narodowej

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH Marcin Wiącek

VII.5600.7.2024.AT

Szanowna Pani Minister,

uprzejmie informuję, że zapoznałem się z projektem rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach. Po przeanalizowaniu opinii osób, które wkrótce mogą zostać dotknięte zmianami, podzielam część zgłoszonych zastrzeżeń. Poniżej przedstawiam kwestie, które mogą budzić wątpliwości związane m.in. z ochroną konstytucyjnego prawa do nauki oraz ochroną pracy.

Projekt rozporządzenia przewiduje, że w przypadku gdy na naukę religii w przedszkolu lub szkole zgłosi się mniej niż siedmiu wychowanków danego oddziału lub uczniów danego oddziału lub danej klasy, przedszkole i szkoła organizują naukę religii w grupie międzyoddziałowej lub grupie międzyklasowej.

Celem rozporządzenia jest również umożliwienie zorganizowania w przedszkolu i szkole lekcji religii w grupie międzyoddziałowej lub międzyklasowej, jeśli na lekcję religii zgłosiło się równo lub więcej niż siedmiu uczniów (wychowanków). Uczniów szkoły podstawowej będzie można połączyć w grupę międzyklasową pod warunkiem, że są to wyłącznie uczniowie z tego samego etapu edukacyjnego, tj. uczniowie klas I–III albo IV– VIII. Maksymalna liczba wychowanków lub uczniów w grupie międzyoddziałowej i międzyklasowej, dla dzieci w przedszkolach i dla uczniów klas I–III szkół podstawowych, ma wynosić 25, a dla pozostałych uczniów we wszystkich typach szkół – 30, z uwzględnieniem odrębnych przepisów dotyczących wychowanków i uczniów, którzy posiadają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.

 

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że nowa organizacja lekcji religii będzie skutkować zmniejszeniem się liczby godzin, a co z tym związane, redukcją zatrudnienia katechetów. Zasadne jest zatem wyjaśnienie, czy przedprzystąpieniem do pracy nad rozporządzeniem Ministerstwo Edukacji Narodowej oszacowało, ilu katechetów może z tego powodu stracić pracę, oraz czy rozważane były jakiekolwiek okresy przejściowe albo mechanizmy pomocowe dla tej grupy nauczycieli. Zwracam przy tym uwagę na aspekt ochrony pracy, wynikający z postanowień art. 24 Konstytucji. Proponowane zmiany mają wejść w życie już od 1 września 2024 r., co stawia zarówno katechetów, jak i dyrektorów szkół w trudnym położeniu.

Należy pamiętać, że planowanie pracy szkoły ma miejsce na długi czas przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego. Dyrektor szkoły lub przedszkola powinien przekazać arkusz organizacji szkoły lub przedszkola zaopiniowany przez zakładowe organizacje związkowe w terminie do dnia 21 kwietnia danego roku organowi prowadzącemu szkołę lub przedszkole. Organ prowadzący szkołę lub przedszkole, po uzyskaniu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, zatwierdza arkusz organizacji szkoły lub przedszkola w terminie do dnia 29 maja danego roku.

Arkusz organizacji szkoły określa m.in. liczbę nauczycieli, rodzaj prowadzonych przez nich zajęć i liczbę godzin tych zajęć, tygodniowy wymiar godzin zajęć religii dla poszczególnych oddziałów. Można zatem przyjąć, że podpisanie rozporządzenia będzie wiązało się z koniecznością wprowadzenia zmian w już zatwierdzonych arkuszach. Będzie to trudne z uwagi na problem z oszacowaniem liczby uczniów, którzy będą zainteresowani nauką religii w nowych warunkach, lub których rodzicewyrażą życzenie zorganizowania takich lekcji.

Krytycy zmian zwracają również uwagę na trudności w realizowaniu podstawy programowej w grupach międzyklasowych. Łączone mogą być dzieci z klas I–III albo IV– VIII, więc teoretycznie uczniowie w wieku 10 lub 11 lat mogą uczyć się np. z piętnastolatkami. Dzieci w tych przedziałach wiekowych znajdują się na innym poziomie rozwojowym, mają różne potrzeby i inne problemy, zatem wykonywanie zadań przez katechetów może napotykać duże trudności. Proponowane rozwiązanie jest wątpliwe z punktu widzenia dzieci i młodzieży, które mają prawo do wychowania i opieki odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju.

 

Warto mieć na uwadze szczególny charakter zajęć religii, na których prowadzone są rozmowy o osobistych doświadczeniach związanych z wiarą. Dzieci, które będą zmuszone do uczęszczania na lekcje z nieznanymi osobami będącymi w innym wieku, mogą odczuwać mniejszy komfort i wykazywać słabsze zaangażowanie.

W tym kontekście nie należy ignorować obaw części obywateli, że tworzenie grup międzyoddziałowych lub międzyklasowych będzie wiązać się z kolejnymi rezygnacjami z uczęszczania na te zajęcia oraz mniejszą frekwencją. Osoby, które pragną utrzymania lekcji religii w szkołach, oceniają kierunek zmian jako niekorzystny. W związku z obecną polityką oświatową mogą pojawić się zarzuty nierównego traktowania oraz marginalizowania lekcji religii.

Jakość systemu oświaty zależy m.in. od stabilności i przewidywalności otoczenia prawnego, zatem nagłe wprowadzenie zmian może przynieść negatywne konsekwencje dla pracy katechetów. Stosowane podręczniki zostały przyjęte dla konkretnych klas, w oparciu o podstawę programową katechezy przygotowaną przez dany kościół. Dalsze korzystanie z zakupionych podręczników może okazać się nieefektywne.

Jednym z kluczowych zadań szkoły jest wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny oraz wychowanie, rozumiane jako wspieranie dziecka w rozwoju ku pełnej dojrzałości w sferze fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej, duchowej i społecznej, wzmacniane i uzupełniane przez działania z zakresu profilaktyki problemów dzieci i młodzieży.

Nie ulega wątpliwości, że aby nauczyciele mogli dobrze spełniać swoją rolę w procesie wychowania, muszą mieć możliwość poznania każdego dziecka i poświęcenia mu wystarczającej uwagi. Prawodawca zakłada natomiast możliwośćprowadzenia zajęć w grupach aż 30-osobowych. Warto zauważyć, że pożądana indywidualizacja procesu nauczania oraz udzielanie każdemu dziecku wsparcia, dostosowanego do jego potrzeb – na lekcjach religii, etyki oraz każdego innego przedmiotu – w przypadku liczebnych klas stanowi duże wyzwanie.

 

W mojej ocenie Minister Edukacji powinien również odnieść się do zarzutu związanego z obowiązkiem współdziałania z instytucjami i organizacjami odpowiedzialnymi za kształt zajęć religii. Jak stanowi art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 7września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2024 r. poz. 750 ze zm.), minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu z władzami Kościoła Katolickiego i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego oraz innychkościołów i związków wyznaniowych określa, w drodze rozporządzenia, warunki i sposób wykonywania przez szkoły zadań, o których mowa w ust. 1 (nauka religii).

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęły natomiast sygnały, że przed sporządzeniem projektu rozporządzenia takie konsultacje nie zostały przeprowadzone w stopniu satysfakcjonującym pozostałe strony.

Chciałbym zaznaczyć, że rozumiem wolę prawodawcy, aby zapewnić bardziej elastyczne rozwiązania w zakresie organizowania pracy szkół. Były one od długiego czasu oczekiwane przez organy prowadzące szkoły, borykające się z wysokimi kosztami finansowania szkół oraz doświadczające skutków zmniejszającej się liczby uczniów, a także osób zainteresowanych nauką religii. Z kolei postulat umieszczania lekcji religii na początku lub końcu zajęć jest od wielu lat kierowany do RPO. Nie kwestionuję także wskazywanych przez pedagogów korzyści, jakie mogą wynikać z nauki w grupach mieszanych wiekowo. Konieczne jest jednak przekonanie społeczeństwa, że zaproponowane zmiany nie doprowadzą do pogorszenia się sytuacji jednostek, którym przysługują wskazane prawa i wolności.

Z uwagi na powyższe, działając na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 2023 r. poz. 1058), zwracam się do Pani Minister z uprzejmą prośbą o przedstawienie stanowiska w odniesieniu do wskazanych wyżej kwestii.

Z wyrazami szacunku

Marcin Wiącek

Rzecznik Praw Obywatelskich

 

 

wAkcji24.pl | Wiara | NSS | Zródło: Rzecznik Praw Obywatelskich| 18.06.2024

Apokalipsa małego biznesu. Co piąte przedsiębiorstwo w Polsce zostało zamknięte

Rok 2024 okazał się kolejnym trudnym okresem dla polskich mikroprzedsiębiorców. Aż 566 tys. jednoosobowych działalności gospodarczych przestało funkcjować. Rosnące koszty pracy, wysokie ceny energii i spadająca siła nabywcza konsumentów sprawiają, że prowadzenie...

Czas składać wnioski na 800+. Wsparcie dla rodzin konieczne wobec rosnących kosztów życia

Czas składać wnioski na 800+. Od 1 lutego 2025 roku rodzice mogą składać wnioski o świadczenie 800+ na nowy okres świadczeniowy, który obejmie czas od 1 czerwca 2025 roku do 31 maja 2026 roku. Program ten, będący kontynuacją wcześniejszego 500+, odgrywa kluczową rolę...

Czym są e-Doręczenia i dlaczego możesz ich potrzebować?

E-Doręczenia debiutowały w Polsce z poważnymi problemami. System elektronicznych doręczeń korespondencji urzędowej, od 2025 roku jest już obowiązkowy dla wielu podmiotów. Czym są e-Doręczenia? Jakie korzyści niosą dla firm i obywateli? Jak się do nich przygotować? Oto...

Topniejące oszczędności Polaków – oznaka ubożenia?

Topniejące oszczedności Polaków to poważny problem.  Coraz rzadziej odkładamy pieniądze – w 2024 roku tylko 57% osób zadeklarowało oszczędności, podczas gdy rok wcześniej było to aż 72%. Co gorsza, zaledwie połowa oszczędzających próbuje pomnażać swoje środki. Czy to...

Uwaga deepfake! Sztuczna inteligencja w rękach oszustów

Deep fake to coraz poważniejsze zagrożenie. Przestępcy nie mają żadnych skrupułów. Po fałszywych reklamach z udziałem kapłanów, aktorów, celebrytów i polityków, oszuści zaczęli wykorzystywać wizerunki znanych specjalistów. W swoich działaniach coraz częściej sięgają...

Financial Times: Rosyjski gaz w Unii Europejskiej po zakończeniu wojny na Ukrainie?

Czy rosyjski gaz już niedługo wróci do Unii Europejskiej? Jak donosi Financial Times, unijni urzędnicy prowadzą wstępne rozmowy na temat potencjalnego wznowienia importu rosyjskiego gazu rurociągowego w ramach przyszłego porozumienia pokojowego z Moskwą. Choć temat...

W Polsce trwa boom na szkoły prywatne. Czas by szkoły katolickie to wykorzystały

Coraz większa liczba rodziców decyduje się na wybór szkół prywatnych, w tym szkół katolickich dla swoich dzieci. W ciągu dwóch dekad liczba uczniów w prywatnych podstawówkach wzrosła do niemal 10 proc., a w dużych miastach wskaźnik ten sięga nawet 20 proc. Szkoły...

Technologia, wiara i inwestycje: Czy aplikacje religijne takie jak Hallow są przyszłością ekonomii duchowej?

Nowy, zaskakujący trend – rosnąca popularność aplikacji religijnych, zwłaszcza wśród osób młodych. Czy ten kierunek to tylko chwilowy fenomen, czy raczej nowa rzeczywistość, która redefiniuje zarówno ekonomiczne, jak i duchowe przestrzenie? Przyjrzyjmy się, jak...

Woda dla Madagaskaru. Arcybiskup Tomasz Grysa prosi o pomoc

Woda dla Madagaskaru. Madagaskar, czwarta co do wielkości wyspa na świecie, zmaga się z poważnym kryzysem wodnym. Susze, które od dekady nękają południowo-wschodnią część wyspy, wywołały nieodwracalne zmiany w ekosystemie, utrudniając życie mieszkańców. W diecezji...

Stowarzyszenie Katechetów Świeckich: Pracę straci kilkanaście tysięcy świeckich katechetów!

Wprowadzone przez Ministerstwo Edukacji Narodowej rozporządzenie zmieniające warunki organizowania nauczania religii w publicznych przedszkolach i szkołach spotkało się z ostrą krytyką Stowarzyszenia Katechetów Świeckich. Organizacja podkreśla, że zmniejszenie liczby...

Europol chce totalnej inwigilacji. Czy rezygnacja z prywatności to cena za bezpieczeństwo w Europie?

W ostatnich latach trwa zażarta debata pomiędzy technologicznymi gigantami a organami ścigania. Teraz, jak wynika z ostatnich wypowiedzi szefowej Europolu Catherine De Bolle, unijna agencja do spraw zwalczania przestępczości zorganizowanej ponownie wywiera presję na...

Caritas Diecezji Świdnickiej. „Są niczym kanał miłosierdzia” [w-Akcji]

Caritas Diecezji Świdnickiej nie miał przerwy na Boże Narodzenie. Okres świąteczny to wyjątkowy czas nie tylko za sprawą kolorowych światełek i przystrojonych choinek, ale także otwartych na potrzebujących pomocy ludzkich serce. W tym roku ich wzrok skierowany jest...

MIVA Polska – co się dzieje z zebranymi pieniędzmi?

MIVA Polska to organizacja, która od lat cieszy się zaufaniem darczyńców wspierających jej działania na rzecz misji. Co roku tysiące ludzi dobrej woli angażuje się w różnorodne inicjatywy, przekazując swoje ofiary na potrzeby misjonarzy na całym świecie. Wielu z nas...

Złoto – Narodowy Bank Polski zgromadził już ponad 450 ton. Co Biblia mówi o złocie?

Złoto, zarówno w Starym Testamencie, jak i dzisiejszych analizach ekonomicznych, pełniło rolę symbolu bogactwa, stabilności i trwałości. Przyjrzyjmy się, co Pismo Święte mówi o złocie, szczególnie w kontekście Starego Testamentu, aby ukazać głębsze znaczenie tego...

Będą bronić gotówki. Dlaczego warto się przyłączyć?

16 stycznia 2025 roku opublikowano "Manifest Koalicji dla Gotówki", dokument wyrażający troskę o przyszłość gotówki jako podstawowego środka płatniczego w Polsce. Ten ruch jest odpowiedzią na zmiany w infrastrukturze bankowej, takie jak likwidacja bankomatów czy...

Mniej dzieci to mniej pieniędzy i praca do późnej starości. Eksperci McKinsey ostrzegają przed konsekwencjami spadku urodzeń

Kościół od lat powtarzał, że dzieci to bogactwo. Dzisiaj raport ekspertów McKinsey mówi wprost: mniej dzieci to mniej pieniędzy, a kryzys demograficzny grozi globalną recesją.

Czy migracja się opłaca? Powstał raport, który zadaje kłam popularnym tezom

Raport „Migracja pod lupą” autorstwa Fundacji Centrum Myśli Gospodarczej dostarcza kompleksowej analizy wpływu migracji na gospodarki, społeczeństwa oraz systemy polityczne państw przyjmujących. Dokument wypełnia luki w debacie publicznej, zwracając uwagę na...

VAT na księży. Czy Kościół płaci podatek VAT? [TYLKO U NAS]

Czy Kościół płaci podatek VAT? Jak wygląda rzeczywistość „przywilejów podatkowych” Kościoła?

Milion obcokrajowców pracuje w Polsce, dwa miliony Polaków pracują poza Polską [NASZA ANALIZA]

Milion obcokrajowców pracuje w Polsce - to nowe, oficjalne dane GUS. Jednocześnie ponad 2 miliony Polaków przebywa za granicą naszego kraju. Jaką rolę odgrywają migranci zarobkowi w naszej gospodarce? Czy Kościół powinien przywiązywać większą wagę do ewangelizacji...

Dlaczego rolnicy protestują? Wyjaśniamy główne postulaty polskich rolników

Polska wieś od wieków była ostoją wiary, tradycji i tożsamości narodowej. To na niej opierały się nasze rodziny, nasza kultura i nasze bezpieczeństwo. Dziś, gdy tysiące rolników wyszło na ulice Warszawy, by walczyć o swoje prawa i przyszłość, trudno nie dostrzec, że...