Na początku roku Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) ogłosiło plany zmniejszenia liczby godzin lekcji religii w szkołach publicznych oraz łączenia klas z różnych roczników na tych zajęciach. Zmiany te wprowadzono później rozporządzeniem bez konsultacji z Kościołem katolickim i innymi związkami wyznaniowymi, co spotkało się z ostrą krytyką ze strony Episkopatu Polski. Biskupi określili działania ministerstwa jako krzywdzące i dyskryminujące, podkreślając, że mogą one prowadzić do całkowitego wyeliminowania nauczania religii w polskich szkołach publicznych.

W 2024 roku rząd podjął działania mające na celu zwiększenie dostępności tzw. pigułki „dzień po” dla osób nieletnich. W lutym Sejm przyjął nowelizację ustawy, która umożliwiała sprzedaż tego środka aborcyjnego bez recepty dla osób powyżej 15. roku życia. Jednak w marcu prezydent Andrzej Duda zawetował tę ustawę, argumentując, że dostęp do takich środków dla nieletnich bez kontroli lekarza i zgody rodziców narusza standardy ochrony zdrowia dzieci.

W odpowiedzi na weto prezydenta, w maju Ministerstwo Zdrowia wprowadziło program pilotażowy, który umożliwił aptekom sprzedaż pigułki „dzień po” osobom od 15. roku życia na podstawie recepty wystawionej przez farmaceutę po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentką, bez zgody i wiedzy jej rodziców. Działanie to zostało oprotestowane przez środowiska pro-life i Kościół katolicki.

Pod koniec marca media obiegła informacja o aresztowaniu w Wielki Czwartek ks. Michała Olszewskiego, znanego duchownego i szefa Fundacji Profeto. Prokuratura postawiła mu zarzuty związane z domniemanymi nieprawidłowościami w przyznawaniu środków z Funduszu Sprawiedliwości. Obrońcy księdza oraz liczni wierni wyrazili oburzenie, wskazując na brak dowodów i polityczne tło aresztowania. Mimo licznych zażaleń, sąd kilkukrotnie przedłużał tymczasowy areszt dla ks. Olszewskiego, co wielu odbierało jako próbę zastraszenia środowisk katolickich. 

Ksiądz Michał Olszewski opuścił areszt 25 października 2024 roku, po wpłaceniu kaucji w wysokości 350 tysięcy złotych, które przekazało jego zgromadzenie zakonne (Sercanie). Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) przeprowadził postępowanie w sprawie traktowania ks. Olszewskiego podczas zatrzymania i pobytu w areszcie. W opublikowanym raporcie potwierdzono przypadki niehumanitarnego traktowania księdza oraz inne naruszenia praw i wolności. RPO wskazał na długotrwałe, 15-godzinne czynności procesowe prowadzone przez funkcjonariuszy ABW z udziałem ks. Olszewskiego, bez zapewnienia mu możliwości odpoczynku czy posiłku, przy nieprzerwanym stosowaniu kajdanek. 

Ksiądz Michał Olszewski nie pokazuje się publicznie, jak informują jego adwokaci, po wielomiesięcznym areszcie jest w złym stanie zdrowia fizycznego i psychicznego. Proces w sprawie nie ruszył do tej pory. 

W maju 2024 roku rząd wprowadził nowe przepisy zobowiązujące szpitale do wykonywania legalnych zabiegów przerwania ciąży, a Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) uzyskał uprawnienia do nakładania kar finansowych na placówki medyczne, które uchylają się od tego obowiązku,

Pod koniec maja 2024 roku Ministerstwo Zdrowia znowelizowało rozporządzenie w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Nowe przepisy nakładają na szpitale obowiązek takiej organizacji pracy, aby przynajmniej jeden z lekarzy był dostępny do przeprowadzenia legalnego zabiegu przerwania ciąży. W przypadku niewywiązania się z tego obowiązku, NFZ może nałożyć na placówkę karę finansową w wysokości do 2% wartości kontraktu za każde stwierdzone naruszenie. Dodatkowo, przepisy umożliwiają rozwiązanie umowy z placówką bez zachowania okresu wypowiedzenia w przypadku naruszenia nałożonych obowiązków.

W następstwie wprowadzenia nowych przepisów, NFZ przeprowadził kontrole w kilku placówkach medycznych. Na przykład, Pabianickie Centrum Medyczne zostało ukarane kwotą 550 tysięcy złotych za odmowę wykonania legalnej aborcji. Podobne kary nałożono na szpitale w Lubartowie (100 tysięcy złotych) oraz we Wrocławiu (300 tysięcy złotych).

Przeciwnicy aborcji wskazują na presję wywieraną na placówki medyczne i personel, zwłaszcza w kontekście klauzuli sumienia. Według prawa lekarz ma prawo odmówić zabiegu aborcji jeśli jest on niezgodny z jego wiarą i przekonaniami. 

Zdejmowanie krzyży w Warszawie 

W maju 2024 roku prezydent Warszawy, Rafał Trzaskowski, podpisał zarządzenie wprowadzające „Standardy równego traktowania” w urzędach miejskich. Jednym z kluczowych punktów tego dokumentu jest zakaz eksponowania symboli religijnych w przestrzeniach urzędowych dostępnych dla interesantów, co oznacza konieczność usunięcia krzyży ze ścian i biurek w warszawskich urzędach. Rzeczniczka stołecznego ratusza, Monika Beuth, zaznaczyła, że Warszawa jest pierwszym miastem w Polsce, które przyjęło taki dokument, mający na celu troskę o wszystkich mieszkańców i mieszkanki.

Dla katolików w Polsce decyzja ta jest postrzegana jako kolejny przejaw „opiłowywania” ich praw i tradycji, co potęguje poczucie wykluczenia i niezrozumienia ze strony władz. Warto zauważyć, że podobne działania w innych krajach często prowadziły do intensyfikacji debat na temat tożsamości narodowej i wolności wyznania. 

W miesiącach letnich odbyły się spotkania Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu, mające na celu wypracowanie kompromisu w sprawie nauczania religii w szkołach. Strona kościelna proponowała wprowadzenie obligatoryjności nauczania religii lub etyki oraz stopniową redukcję godzin lekcji religii w szkołach średnich z poszanowaniem praw pracowniczych katechetów. Rząd jednak odrzucił te propozycje, co skłoniło Episkopat do zapowiedzi podjęcia kroków prawnych w obronie praw wiernych.

W 2024 roku w Polsce odnotowano przypadki administracyjnego ograniczania używania dzwonów kościelnych z powodu skarg mieszkańców na przekraczanie dopuszczalnych norm hałasu. Przykładem jest parafia pw. Bożego Ciała w Bytomiu-Miechowicach, która 15 lipca 2024 roku otrzymała zakaz korzystania z dzwonów po ponad stu latach ich używania. Decyzja ta była wynikiem skarg dwóch osób, które zarzucały, że dźwięk dzwonów przekraczał dozwolone 55 decybeli. Proboszcz parafii, ks. Henryk Oleś, wyraził zaskoczenie i smutek z powodu tej decyzji, podkreślając, że dzwony od zawsze pełniły rolę nawoływania wiernych na nabożeństwa.

Te przypadki wywołały dyskusję na temat równowagi między tradycją a współczesnymi normami prawnymi. Dla wielu wiernych dźwięk dzwonów jest integralną częścią życia religijnego i kulturowego, podczas gdy inni postrzegają go jako uciążliwy hałas. W efekcie, parafie stoją przed wyzwaniem znalezienia rozwiązań technicznych, które pozwolą na kontynuowanie tradycji bez naruszania norm akustycznych, co nie zawsze jest proste do zrealizowania.

Sejm chciał by przerywanie ciąży było możliwe nawet w przypadkach łamiących obowiązujące prawo

W lipcu 2024 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej głosował nad projektem ustawy mającej na celu depenalizację pomocy w przerywaniu ciąży. Projekt ten zakładał zniesienie kar dla osób udzielających wsparcia kobietom decydującym się na aborcję, co miało na celu złagodzenie restrykcyjnych przepisów obowiązujących w kraju. 12 lipca 2024 roku odbyło się głosowanie, w którym 215 posłów opowiedziało się za przyjęciem ustawy, 218 było przeciw, a 2 wstrzymało się od głosu, co skutkowało odrzuceniem projektu.

Wynik głosowania odzwierciedlał głębokie podziały w polskim parlamencie w kwestii aborcji. Przeciwko projektowi opowiedzieli się głównie posłowie Prawa i Sprawiedliwości oraz Konfederacji, a także większość posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego, w tym lider partii Władysław Kosiniak-Kamysz. Z kolei posłowie Koalicji Obywatelskiej i Lewicy w większości poparli projekt, choć niektórzy z nich nie wzięli udziału w głosowaniu, co wpłynęło na ostateczny wynik. Odwołany został wiceminister, który w czasie głosowania nie mógł być w Sejmie, bo przebywał na delegacji w USA.

W odpowiedzi na skargi ze strony Kościoła i organizacji społecznych, Trybunał Konstytucyjny zawiesił stosowanie rozporządzenia MEN w sprawie organizacji lekcji religii, uznając je za niezgodne z Konstytucją. Decyzja ta formalnie uniemożliwiła realizację zmian od początku nowego roku szkolnego, co zostało przyjęte z ulgą przez środowiska katolickie. Jednak rząd deklaruje, że nie uznaje orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, który ostatecznie w listopadzie 2024 r. orzekł, że rozporządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej jest niezgodne z konstytucją i konkordatem.

We wrześniu Dolny Śląsk nawiedziła katastrofalna powódź, która zniszczyła wiele kościołów i budynków sakralnych. Mimo apeli lokalnych społeczności o pomoc, reakcja państwa jest oceniana opieszała, a wsparcie finansowe uważane za niewystarczające przez poszkodowanych. Żaden program pomocy nie był dedykowany dla ratowania obiektów sakralnych.  Wielu wiernych interpretowało to jako kolejny przejaw marginalizowania Kościoła przez władze.

Rząd wprowadził do szkół nowy przedmiot – edukację zdrowotną, obejmującą m.in. tematykę edukacji seksualnej. Przedmiot zajmuje niejako miejsce drugiej lekcji religii w szkole, którą rząd chce usunąć w 2025 r. Ma on zastąpić dotychczasowe wychowanie do życia w rodzinie. Program spotkał się z protestami katolików, którzy zarzucali mu promowanie treści sprzecznych z wartościami chrześcijańskimi. Mimo sprzeciwu, MEN kontynuje wdrażanie programu i proponuje, żeby prowadzili go katecheci, co pogłębia konflikt na linii państwo–Kościół.

Projekt ustawy o związkach partnerskich

W październiku 2024 roku rząd opublikował projekt ustawy legalizującej związki partnerskie. Minister ds. równości, Katarzyna Kotula, określiła ten dzień jako „historyczny”, podkreślając znaczenie zapewnienia bezpieczeństwa osobom żyjącym w nieformalnych związkach. Projekt ustawy przewiduje prawa do dziedziczenia i informacji medycznej dla partnerów, jednak nie obejmuje prawa do adopcji dzieci, co ma na celu uzyskanie poparcia bardziej konserwatywnych ugrupowań w parlamencie. 

Mimo tych kontrowersji, projekt ustawy został przyjęty przez Radę Ministrów w grudniu 2024 roku i skierowany do Sejmu. W parlamencie rozpoczęła się debata nad proponowanymi przepisami, podczas której przedstawiciele różnych ugrupowań politycznych prezentowali swoje stanowiska. Koalicja Obywatelska oraz Lewica wyraziły poparcie dla ustawy, podkreślając jej znaczenie dla równości i ochrony praw obywatelskich. Z kolei PSL, mimo wcześniejszych zastrzeżeń, zapowiedziało możliwość poparcia projektu po wprowadzeniu odpowiednich poprawek zabezpieczających interesy rolników – więcej: Związki partnerskie – dlaczego Kościół jest przeciwko?

3 listopada 2024 roku na plebanii parafii św. Brata Alberta w Szczytnie doszło do brutalnego ataku na ks. Lecha Lachowicza. 27-letni napastnik zaatakował proboszcza metalowym toporkiem, zadając mu kilka ciosów w głowę, co spowodowało poważne obrażenia, w tym złamanie kości czaszki i rozległy obrzęk mózgu. Mimo szybkiej interwencji i przewiezienia duchownego do szpitala w Olsztynie, ks. Lachowicz zmarł z powodu odniesionych obrażeń.

Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski, abp Tadeusz Wojda SAC, wyraził głęboki smutek z powodu tej tragedii, podkreślając, że przemoc i brutalność nie mają miejsca w cywilizowanym, chrześcijańskim społeczeństwie. Wezwał również do przebaczenia i miłosierdzia, zaznaczając, że tylko Boże Miłosierdzie może nadać sens tej pozbawionej sensu śmierci.

W ostatnich latach w Polsce odnotowano wzrost liczby ataków na duchownych Kościoła katolickiego, co budzi niepokój i rodzi pytania o bezpieczeństwo posługi kapłańskiej w kraju. Eksperci wskazują, że media społecznościowe i niektóre środowiska propagujące antykatolickie postawy mogą przyczyniać się do wzrostu niechęci wobec Kościoła, co niestety skutkuje atakami na duchownych.

19 grudnia 2024 doszło do przeszukań w klasztorze Dominikanów w Lublinie w tym naruszenia klauzuli. Służby tłumaczyły swoje działania podejrzeniami o ukrywanie osoby ściganej przez władze – byłego wiceministra sprawiedliwości. Zakonnicy nie tylko zaprzeczyli jego obecności na terenie klasztoru, ale także jakiemukolwiek związkowi z jego osobą.  Wierni odebrali to jako kolejny akt represji wobec Kościoła.

W tym samym miesiącu agenci Centralnego Biura Antykorupcyjnego (CBA) przeprowadzili czynności procesowe w obiektach Fundacji Lux Veritatis w Warszawie, Toruniu i Wrocławiu. Fundacja ta związana jest z Radiem Maryja, Telewizją Trwam i „Naszym Dziennikiem”. 16 grudnia 2024 roku Fundacja Lux Veritatis otrzymała wiadomość o podłożeniu bomby. Pracownicy zostali natychmiast ewakuowani, a na miejsce wezwano policję, która rozpoczęła standardowe procedury. W treści wiadomości zawarto groźbę: „W waszej fundacji jest bomba (…)”. To kolejny element nagonki, z jaką Fundacja zmaga się od dłuższego czasu. Przedstawiciele Fundacji wskazują, że jest to część szerszej kampanii nienawiści, której celem jest zdyskredytowanie ich działalności.

wAkcji24.pl | Wiara | AWN, komentarz Judyta Światłowska | Ilustracja: Ideogram | 31.12.2024