W dobie indywidualizmu, duchowej mobilności i zjawisk takich jak „churching”, czyli poszukiwania bardziej odpowiadającej parafii czy stylu duszpasterstwa, warto na nowo zapytać: czym właściwie są diecezja i parafia? Kim są biskup i proboszcz – z punktu widzenia wiary, nie tylko instytucji? I co oznacza duchowa przynależność do konkretnej wspólnoty, która nie zawsze idealnie spełnia nasze oczekiwania?

Urząd biskupa nie jest ludzkim wynalazkiem ani jedynie stanowiskiem administracyjnym. Ma on swoje korzenie w samym zamyśle Chrystusa, który ustanowił apostołów jako pierwszych pasterzy Kościoła. To właśnie ich misję kontynuują biskupi – nie jako menedżerowie religijnej instytucji, lecz jako następcy apostołów, powołani do głoszenia Ewangelii, sprawowania sakramentów i strzeżenia depozytu wiary.

Już w Nowym Testamencie widzimy zarys tej posługi. Św. Paweł pisze do Tymoteusza: „Kto ubiega się o biskupstwo, pragnie pięknego zadania” (1 Tm 3,1). Greckie słowo episkopos oznacza „nadzorcę” – kogoś, kto czuwa, kto ma odpowiedzialność nie tylko nad doktryną, ale nad życiem całej wspólnoty. W II wieku św. Ignacy Antiocheński, jeden z pierwszych Ojców Kościoła, podkreślał: „Gdzie biskup, tam Kościół” – pokazując, że jedność Kościoła lokalnego wyraża się właśnie przez komunię z biskupem.

Współcześnie biskup stoi na czele diecezji – terytorialnej wspólnoty wiernych. Jego zadanie to nie tylko organizacja struktur czy zarządzanie kurią. Biskup przede wszystkim głosi Słowo, przewodniczy liturgii i czuwa nad życiem duchowym powierzonych mu wiernych. W hierarchii Kościoła to on udziela sakramentu święceń prezbiterom i diakonom, to on podejmuje najważniejsze decyzje duszpasterskie, i to on reprezentuje swoją diecezję wobec Stolicy Apostolskiej.

Urząd biskupa jest też znakiem jedności – z papieżem, ale i pomiędzy diecezjami. To dlatego mówimy o Kościele powszechnym: nie jesteśmy zbiorowiskiem niezależnych parafii, lecz jedną wspólnotą, której głowy (po ludzku) tworzą kolegium biskupów z Piotrem na czele.

W praktyce wierni często nie mają codziennego kontaktu z biskupem, ale jego obecność duchowa i pasterska kształtuje życie każdej parafii. Przez modlitwę, decyzje, a nawet milczenie – biskup prowadzi swoją diecezję jak pasterz owczarnię. To nie funkcja – to ojcostwo.

Proboszcz to nie tylko „kierownik parafii”. Choć często postrzegany jest przez pryzmat organizacji, finansów czy decyzji administracyjnych, jego główna misja ma charakter głęboko duchowy: prowadzenie parafii jako wspólnoty wierzących ku świętości.

Zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego proboszcz jest „własnym pasterzem parafii, powierzonej mu na stałe, wykonującym posługę nauczania, uświęcania i rządzenia” (kan. 519). To oznacza, że jego władza nie pochodzi z demokratycznego wyboru, ale z misji kanonicznej otrzymanej od biskupa – ten go posyła, jak Chrystus posłał apostołów.

W praktyce proboszcz pełni szereg ról: celebruje Eucharystię, udziela sakramentów, głosi kazania, prowadzi kancelarię parafialną, czuwa nad katechezą, organizuje duszpasterstwo rodzin, młodzieży, chorych. Ale jego obecność nie kończy się na sakramentach – ma być pasterzem, który zna swoje owce, towarzyszy im w życiu codziennym, zna radości i dramaty ludzi, których mu powierzono. Nieprzypadkowo w tradycji Kościoła proboszcz nazywany jest „ojcem parafii”. W sensie duchowym jest odpowiedzialny za życie powierzonych mu wiernych. Ta odpowiedzialność nie oznacza kontroli, ale troskę. 

W czasach, gdy oczekiwania wobec księży są wysokie, a zaufanie społeczne nie zawsze oczywiste, urząd proboszcza staje się nie tylko obowiązkiem, ale wyzwaniem. To kapłaństwo przeżywane nie na ambonie, ale wśród ludzi – często w ciszy, w codziennych rozmowach, w trudnych decyzjach, które nie mają prostych odpowiedzi. Proboszcz to człowiek z krwi i kości. Jeśli jest zakorzeniony w modlitwie i w zjednoczeniu z Chrystusem, może stać się dla swojej parafii znakiem Bożej obecności – nie przez doskonałość, ale przez wierność.

Parafia to najmniejsza, ale najbardziej konkretna jednostka organizacyjna Kościoła. Jest jak komórka w ciele: bez niej struktura nie żyje. Zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego, parafia to „określona wspólnota wiernych”, powierzona proboszczowi, działająca w imieniu biskupa (kan. 515 §1).

To właśnie w parafii najczęściej przeżywamy sakramenty: chrzest, spowiedź, I Komunię, bierzmowanie, małżeństwo. To tu przychodzimy w święta i pogrzeby, tu są nasze wspomnienia, tradycje i relacje. Parafia nie jest tylko budynkiem – to wspólnota ludzi, którzy modlą się razem, uczą się wiary, przeżywają cierpienia i radości.

W czasach, gdy można wszystko wybrać – szkołę, lekarza, styl życia, formę religijności – pytanie o przywiązanie do własnej parafii może brzmieć jak anachronizm. A jednak to właśnie zakorzenienie w konkretnej wspólnocie parafialnej ma ogromne znaczenie duchowe i tożsamościowe.

Warto zadać sobie pytanie – dlaczego „moja parafia” ma znaczenie? Bo jest to miejsce, gdzie chrześcijanin realnie spotyka Chrystusa: w Eucharystii, sakramentach, wspólnym śpiewie i modlitwie. To także miejsce, w którym można być rozpoznanym – z imienia, z twarzy, z życiorysu. Nie jesteśmy tu anonimowi. W tym sensie parafia pełni funkcję duchowego domu.

Przywiązanie do parafii nie oznacza ślepej lojalności wobec każdej decyzji proboszcza ani rezygnacji z duchowych poszukiwań. Oznacza jednak uznanie, że wiara potrzebuje przestrzeni codziennego wzrastania – a nie ciągłej zmiany, która rodzi powierzchowność. Jak mówił papież Franciszek: „Wiara wzrasta nie wtedy, gdy dużo się mówi, ale kiedy się ją przeżywa – razem z innymi”.

Coraz częściej patrzymy na parafię jak na instytucję, która ma „dostarczyć” sakramenty, dobrą katechezę, ciekawe kazania i wygodne godziny Mszy. Tymczasem parafia nie jest supermarketem łask – to wspólnota, której jestem częścią i za którą współodpowiadam. Przywiązanie do parafii zakłada, że nie tylko czekam, co dostanę, ale także daję coś z siebie: czas, modlitwę, pomoc, obecność.

Kościół nie zakazuje uczestnictwa w Mszach poza parafią zamieszkania – przeciwnie, otwiera przestrzeń wolności sumienia. Ale wolność nie jest pretekstem do ucieczki od zakorzenienia. Problem zaczyna się wtedy, gdy churching staje się nawykiem unikania problemów: „zmieniam parafię, bo tu mnie coś drażni”, zamiast próbować rozmawiać, modlić się, współtworzyć wspólnotę.

Zamiast dojrzewać w konkretnej parafii, niektórzy wybierają życie duchowe na walizkach – zawsze w drodze – zawsze goście, nigdy domownicy. A przecież prawdziwe owoce życia chrześcijańskiego rodzą się w długim procesie: przez cierpliwość, szczere rozmowy, nieidealne Msze, osobistą modlitwę i współodpowiedzialność.

Kościół – choć jest rzeczywistością boską – działa w ludzkich strukturach. Diecezje, parafie, urząd biskupa i proboszcza nie są dodatkiem do Ewangelii, lecz sposobem, w jaki Bóg realnie przychodzi do człowieka: przez konkretnych ludzi, w konkretnym miejscu, w określonym czasie. To struktura, która nie ogranicza, lecz umożliwia spotkanie z Chrystusem tu i teraz.

Być może największym wyzwaniem naszych czasów nie jest kryzys struktur, ale kryzys relacji. Parafia to nie tylko kościół z wieżą – to my. I choć nie każdy proboszcz jest święty, a nie każda liturgia porywająca – to właśnie tam Bóg chce działać. Bo Chrystus nie buduje Kościoła z wybranych wspólnotowych ofert, ale z żywych kamieni – czyli z nas.

ks. Grzegorz Wołoch

wAkcji24.pl | Ekonomia | Ks. Grzegorz Wołoch | źrodło:  Miesięcznik Katolicki „w-Akcji” | Fot.: widok na Katedrę Świdnicką, mat. wł. | 6.08.2025